Krista duhzawnga danglamna
Rom 12:1-2
- Lawma Ralte
Rom lehkhathawn chanchin tawi:
Rom khuaa mite hnena Tirhkoh Paula lehkhathawn hi kum AD 58/57 vela thawn nia ngaih a ni a, mithiam tam zawk chuan AD 58 niin an ngai. He lehkhathawn hi rinhlelh rual loha Paula thawn ngei a ni e an tih zinga mi niin, Rom khuaa kohhran ho hnena a thawn a ni. Hetih hun laia Rom kohhran te hi Juda leh Jentail inkawp an ni a, Jentail-te hi tam zawk tura ngaih an ni, kum AD 49-ah Emperor Klaudian Rom khuaa Juda zawng zawng a hnawtchhuak a, AD 52-a Klaudia thih hnuah Juda hote chu Rom khuaah hian an rawn let leh chauh a, chumi laia Rom kohhran mite chu Jentail-te an ni.
Rom lehkhathawna chhinchhiah tlak tak awm chu, Siamthat kohhrante thurin innghahna pakhat “Rinna avanga thiam channa” chungchang, Martin Luthera’n kohhran siamthat hna a thawh laia, sual ngaihdamna lehkha chungchang a beihna ber hi a ni awm e. Hetih hun lai hian Juda Kristiante chuan Isua Krista rinna avang chauha chhandam nih theihna hi an pawm tawh niin a lang a, amaherawhchu Jentail-te tana chhandam nih theihna kawng kha inhnialna awm thei tak a ni ta a, Serh an tan ve kher dawn em tih te, Juda hnamah sa an phun kher a ngai em tih leh, Abrahama thlah an nih ve kher angai lo em ni? tih te inhnialna a awm nasa hle a, Paula hian chiang taka rawn sawi fiahin, Isua Krista rinna avanga thiam channa hian chi leh hnam a thliar lova, a ring apiang tan a nih zia a rawn tichiang a ni. Chuvangin, kan zir tur chang pawh hi mi zawng zawng tana ziak anih zia a fiah thei awm e.
A bu chhung:
Rom lehkhathawn hi zir tham tak a ni a, a bu chhung hi hlawm lian tak pathumah a inthen fel a, hlawm khatna Bung 1-8 ah hian Pathian thu ril (Philosophy/Theology/Doctrine) hrang hrang fel taka ziakin a hrilhfiah a, Krista rin avanga thiam channa chu a laimu ah a dah theih awm e.
Hlawm 2-na ah hian Pathian hnam thlan Israel fate chungchang ziakin, Israel faten Messia an hai thute, khawngaihna avanga mi zawng zawng tana chhandamna kawng hawn anih dante ziakin, Israel hnam tun din lehna tur thuin a tlip a ni.
Hlawm 3-na hi Rom lehkhathawna a pawimawh lai leh harsa lai ber, Kristian nun inkaihhruaina a ni a, ringtu tam tak hian Rom 11 thleng hi chu kan pawm mai a, Bung 12 hi kal pelh harsa kan ti em em vek mai thin, chutih laiin a pawimawh lai tak leh kan mamawh em em a ni si. Rom 12-16 hi ringtu nuna harsa lai ber nimahse, kan mamawh leh kan tih ngei ngei tur hlir a ni a, chumi sawi hawnna atana 12:1-2 thu chauh pawh hi uluk taka zir chian tham a ni.
12:1 “Chutichuan, unaute u, Pathian khawngaihna avang hian, inthawina nung leh, thianghlim leh, Pathian lawm tlak ni turin, in taksa chu inhlanah ka ngen a che u; chu chu in rawngbawlna awm reng a ni.”
Chang 1-na ah hian thumal pawimawh tak tak kan hmu a, a hran te tein sawifiah dawn ila:
Pathian khawngaihna avang hian: Khawngaihna avang hian han tih kher lai hian awmzia a nei thuk hle a, Pathian tana inhlan tura a sawmna kawngah hian, mihring theihna leh finna, thianghlimna leh felna chuan awmzia a nei lo, khawngaihna avang chauha inhlan thei kan nih zia a rawn tarlang a ni.
Inthawina nung: Thuthlung Hlui hunah leh Juda sakhuaah khan ran hmanga inthawina an uar em em a, sual then faina atan te, lawmthu sawina atan leh hun pawimawh apiangah Pathian hnena inhlanna atan inthawina an buatsaih thin, chu inthawina ah chuan ran chu a thi a, an hal ral thin, an sual simna tak tak awm si lo, thuawihna awm chuang si lo a inthawina kha Isaia ziakah pawh Pathianin a haw hle a ni tih kan hria. Helai changa inthawina nung hian a sawi awmzia chu, Pathian tana nung tura inpekna a ni. Inthawina sa chu thil dang atan hman a thiang lo angin, Krista tana nun kan hlan pum hlumna, a tana kan nun hman tawh zawkna hi helai changa Inthawina nung a tih awmzia zawk chu a ni.
Thianghlim: Kaina leh Abela inthawina chungchang thuah khan Pathianin a lawm zawk kan hria a, Pathian laka rilru bawlhhlawh leh dikhlel tak pu chunga inhlanna hi a thianghlim lova, Pathianin a phut chu a tha ber leh rilru dam thlap, lawm tak chunga inhlanna a ni, chutiang anga lawm chunga, Pathian tana a tha ber pek duhna rilru chu thianghlim a tih chu a ni.
Pathian lawm tlak: A tawng bul lamah leh Awze tawng lama kan en chuan, Pathian pawm theih emaw Pathian tilawm thei tihna a ni ber. Inthawina atana an hlan thinah khan Pathianin pawm chin a nei a, ran piangsual emaw, fuke kim lohna nei chi reng reng pawm a ni ngai lo. Ringtuten Pathian laka kan tihtheih sang ber chu Pathian tih lawm a ni, chu chu kan tum ber tur pawh a ni. Chu Pathian lawm tlak inthawina leh a tana inhlanna ah chuan, sual kai taksa, fel lohna hlira khat mihring hian amah ngawtin Pathian a tilawm thei lo, chuvangin a chang tir lama a sawi angin, khawngaihna avangin rilru thianghlim tak pu chunga Pathian hnena inhlanna hi Pathian lawm tlak chu a ni.
Taksa: Hei hian he kan thi thei taksa mai hi a sawi lo a, taksa, rilru leh thlarau inhlanna kim a phut a ni.
Rawngbawlna: In rawngbawlna awm reng a ni tih hi, Mizo Bible lehlin tharah chuan, “In rawngbawlna dan tur tak a ni” tiin a dah a. Juda-te khan pawn lam hmuh theih thila rawngbawlna kha an dah lian thin hle a, helai chang pumpui khaikhawmna atana a hman nachhan ni a lang pawh, pawn lam hmuh theiha inhlanna mai piah lamah- taksa, rilru leh thlarau, a pum hluma inhlanna nena rawngbawl tur kan nih zia sawiin, khing a chunga kan sawi tak hrang hrangte khi Pathian rawng kan bawlna kawnga a kaihhruaina a nih thuin a tlip ta a ni.
Chang 2-na “He khawvel dan ang hian awm suh ula; Pathian duh zawng, a tha leh, lawm tlak leh, that famkim chu in hriat fiah theih nan, in rilru a thara awmin lo danglam zawk tawh rawh u”
He khawvel dan: Tunlai dan ang zelin awm suh u a tihna a ni ber. Chang 1:28 ah khan an duhzawngte ti tura, Pathian pawm theih loh thil ti tura an rilru thlaka Pathian an hawisan thu kan hmu a, chutiang anga hun a danglam anga danglam ve zel lo tur leh, nghet taka ding ngam tura a fuihna a ni. Kan tunlai khawvel nen pawh hian a inhmeh hle mai a, tunlaina hmanga Pathian thu her rem a, kan duh china Pathian thu pawh fan a, mahni nuam tih zawng anga zalen taka inher rem fo hi Pathian pawm zawng a ni hauh lo mai. LGBTQ chungchang leh inhnial theih thil hrang hrang, thu inchuh nasat em emna khawvelah kan awm a, mihring dikna leh chanvo chawisanna tuifawnin min chim hlup hlup a, heng thil thleng karah hian, kan innghahna ‘Bible in engtin nge a tih?’ tih hi kan inzawh hmasak ber tur leh, kan hawi lam tur chu a ni.
Rilru thar leh danglam: Helaia rilru thar leh danglam a sawi hi, thil awmsa siam thar emaw, hmel ngai pu chunga tuaitharna aiin, hmel danglam vek khawpa danglamna, thil siam thar sawina a ni. Pasaltha Vanapa chu mi thinchhe em em a ni a, mahse zaidam a zir a, pasaltha, zaidam vanga lar a lo ni ta ang khan, kan nihna hlui leh kan ngaihtuahna hlui kalsan a, thlir dan thara khawvel leh Pathian thlir chunga, kan nihna hlui hlip a, nihna thar “New identity” nei tura sawmna a ni.
Chang 2-na a Pathian duh zawng, a tha leh lawm tlak leh that famkim tih hi chang 1-na ah hian chiang takin a sawi tawh a, chang 3-na hi chhiar thleng ila, a fiah leh zual awm e. Pathian in ama tana inhlan tura min duh dan leh min beisei dan hre fiah tur chuan keimahni kan danglam hmasak phawt a ngai tihna a ni ber. Khawvel mit a kan thlir chhung chuan kan hmuh dan a danglam thei lovang.
Tlipna:
History subject nawm na em em chu, thil thleng vek tawh, danglam thei tawh lo kha, thlirna tarmit (perspective) hrang hrangin kan thlir a, mitdel rualin Sai an khawih a, an hriat dan a inang lo vek ang khan, kan thlirna tarmit a zirin kan thil hmuh leh hriat hi a danglam thei em em a, a hmaa kan hmuh loh leh hriat ngai loh te chiang zawk leh fiah zawkin kan hriat theih phah thin. Pathian duh zawng hre tur leh, a lawm zawng ti tur chuan keimahni zawk hian kan thlirna tarmit kan thlak a, mahni indah tha a, Pathian tana a pum hluma inhlan a, Krista tana kan danglam ngam a, tunlai loh ngam te kan zir hmasak phawt angai a ni. Isua duh dana awm hi khawvel awm chhung zawngin a tunlai reng dawn a ni